20 Ocak Faciası İnsanlığa Karşı Yapılmış Bir Cinayettir

Azerbaycan halkının tarihine Kanlı Yanvar Faciası (Kanlı Ocak Faciası) gibi dahil olmuş 20 Ocak 1990 tarihli olayların üzerinden yirmi yıl geçiyor. Yirmi yıl önce Azerbaycan halkının kaderinde kötü ve korkulu günler yaşanıyordu. Halk saldırıya uğramış, suçsuz insanlar kurşuna dizilmiş, tankların altında ezilmişti.
Ama 20 Ocak, Azerbaycan halkının tarihinde, sadece ağıt ve acı ile hatırlanacak gün değil. 20 Ocak hem de halkımızın şan ve şeref günüdür. O gün caddeleri boyamış al şehit kanları bir anlamda milli ülkümüzün uyanan güneşinin kırmızı şafakını simgeliyordu. Halkımız o gün üstüne saldıran dehşet verici kabusa, Sovyet harbiyesinin korkunç güruhuna karşı göğsünü vermeyi, kendi kimliğini ve metanetini nümayiş ettirmeği başardı. 1990 yılının 20 Ocağı Azerbaycan'ın istiklal yolunun ilk şehitlik zirvesiydi. Sovyet Ordusu'nun çok sayılı birliklerinin, özel harekat birliklerinin ve içişleri bakanlığına bağlı birliklerin Bakü'ye saldırısı hususi gaddarlık ve görülmemiş vahşetle takip edildi. Komünist diktatörlüğü Macaristan'a, Afganistan'a Çekoslovakya'ya yönelik yaptığı askeri müdahaleyi o zaman Sovyetler Birliği'nin müttefik cumhuriyetlerinden biri olan Azerbaycan'da da tekrarlamaktan çekinmedi. Azerbaycan'ın komşu Ermenistan'ın saldırısına maruz kaldığı ortamda, Sovyet yönetimi, münakaşayı önlemek için kesin önlemler almak yerine, Azerbaycan'a gönderilen ordu birliklerinin terkibine Stavropol, Krasnodar ve Rostov'dan seferberliğe alınan Ermeni asker ve subayları, Sovyet harbi birliklerinde hizmet eden Ermenileri ve Askeri okulların Ermeni öğrencilerini dahil ederek, Ermeni tarafında yer almıştır. Bakü'ye saldıran askeri birlikler (bazı bilgilere göre 60.000 kişi) "dövüş görevi"ni yerine getirmek için iyi bir psikolojik hazırlıktan geçirilmişlerdi: "Siz Bakü'ye Rusları savunmak için getirilmişsiniz, yerli ahali onları vahşicesine öldürüyor; ekstremistler Salyan Kazarmaları'nın (Bakü'de esas garnizonun yerleşmiş olduğu kışla) çevresindeki evlerin çatılarına keskin nişancılar yerleştirmişlerdir, sadece bu arazide 110 ateş noktası var; apartmanlar, daireler Azerbaycan Halk Cephesi'nin silahlılarıyla doludur, onlar sizi kurşun yağmuruna tutacaklar" ("Şit" Örgütü'nün bağımsız askeri eksperlerinin raporlarından). Mihail Gorbaçov başta olmakla Sovyet yönetimi Bakü'de "Rus ve Ermeni" kozunu maharetle kullandı. Sanki askeri birlikler Bakü'ye Rus ve Ermenileri, asker ailelerini korumak, "aşırı milliyetçiler" tarafından iktidarın zorla ele geçirilmesini önlemek amacıyla gönderilmişlerdi. Aslında ise bu açık riya ve ak yalandı. Çünkü Sovyet yönetiminin delilleri gerçeğe yakın olsaydı bile, Bakü'ye tepeden tırnağa silahlandırılmış askeri birlikler göndermeye ihtiyaç yoktu. Çünkü o zaman Bakü'de içişleri bakanlığına bağlı 11.500 asker, savunma bakanlığına bağlı Bakü Garnizonu'nun askeri birlikleri, hava saldırısından savunma kuvvetleri vardı. 4. Ordu Komutanlığı da Bakü'de konuşlandırılmıştı. Bunlara rağmen 1990 yılı 19 Ocak'ta Mihail Gorbaçov SSCB Anayasası'nın 199. ve Azerbaycan SSC Anayasası'nın 71. maddesini kabaca ihlal ederek, 20 Ocak'tan itibaren olağanüstü hal ilan edilmesi hakkında ferman imzaladı. Lakin KGB'nin "Alfa" grubu 19 Ocak saat 19.27'de Azerbaycan Televizyonu'nun enerji bloğunu bombaladı ve Azerbaycan Televizyonu'nun yayınını imkansız hale getirdi. Gece ise askeri birlikler olağanüstü halden habersiz olan şehre girdi ve ahaliye karşı saldırıya geçti. Gorbaçov'un fermanı geçerli olacağı saate kadar (20 Ocak 1990, Saat 00.00) 9 kişi öldürülmüştür. Bakü'de olağanüstü hal ilan edilmesi hakkındaki bilgi ise halka 20 Ocak sabahı saat 07.00 da Azerbaycan Radyosu aracılığıyla bildirilmiştir. Bu saate kadar öldürülen kişi sayısı 100 civarındaydı. Oysa Gorbaçov'un Azerbaycan'a görevlendirerek gönderdiği yüksek makamlı emisarlar utanmadan Bakü'de olağanüstü hal ilan edilmeyeceğini beyan etmişlerdir. Tanklar, zırhlı araçlar Bakü caddelerinde önlerine çıkan her şeyi ezmiş, askerler her yanı kurşun yağmuruna tutmuşlardır. İnsanlar sadece caddelerde değil otobüslerde hatta evlerinde otururken bile mermilere hedef olmuşlardır. Yaralılar için gelen ambulanslar ve ilkyardım ekiplerine de ateş açılmıştır. Birkaç gün içinde 137 kişi öldürülmüş, 700 kişi yaralanmış ve 800'den fazla kişi gözaltına alınmıştır. "Şit" ("Kalkan") Örgütü Eksperlerinin raporlarından: " İnsanları özel gaddarlıkla ve yakın mesafeden kurşunlamışlardır. Mesela Y. Meyeroviç'e 21, V. Hanmemmedov'a 10'dan fazla, R. Rüstemov'a 23 mermi isabet etmiştir; " Hastaneler, ambulanslar kurşunlanmış, hekimler öldürülmüştür; " Kalaşnikof tüfeklerinin ağırlık merkezi değişen 5,54 çaplı mermileri kullanılmıştır. Helak olanlar arasında yetişkin olmayanlar, kadınlar, ihtiyarlar ve engelliler de vardı. 1990 yılının Ocak olayları ayın 19'dan 20'sine geçen gecenin kanlı kıyımları ile bitmedi. Sovyet Ordusunun özel eğitilmiş birlikleri bölgelerde halen facialar türetiyorlardı. 20 Ocak'ta tüm dünya Bakü'de yapılan kıyımdan haberdar oldu. 18 yıl önce "demokratik dünya" Bakü'deki kanlı terör hadiselerini "Sovyetler Birliği'nin iç meselesi" adlandırdı. Sonra da bu "demokratik dünya" eli kanlı Gorbaçov'a Nobel Barış Ödülü verdi.
20 Ocak ve Azerbaycan tarihinde bundan önceki feci olaylar XX. yüzyıl boyunca halkımıza karşı yürütülen düşünülmüş siyasetin tezahürüydü. Azerbaycan Halkına karşı soykırım, Sovyet hakimiyeti yıllarında Azerbaycan topraklarının yavaş yavaş ilhak edilmesi, neticede ülke topraklarının 125.000 km2 - den 87.000 km2 - ye düşmesi, Sovyet yönetiminin Ermenilere arka çıkmasıyla başlayan Dağlık Karabağ olayları, Azerbaycan Türklerinin Ermenistan arazisindeki ezeli topraklarından kovulması bu siyasetin aşamalarıdır.

Bakü'nün en yüksek noktalarından birinde her bir Azerbaycanlı için mukaddes ant yerine çevrilmiş bir mekan var. Bu, 20 Ocak kurbanlarının ve Ermenistan'ın askeri saldırısına karşı savaşlarda helak olanların defnedildiği Şehitler Hıyabanı'dır. Her yıl 20 Ocak'ta binlerce insan burayı ziyaret eder, vatanın özgürlüğü ve istiklali uğrunda canlarından geçmiş Azerbaycan evlatlarının aziz hatırasını ihtiramla yad eder. Yıllar geçecek, nesiller değişecek, lakin vatan evlatlarının hatırası yüreklerde ebediyen yaşayacaktır.

alıntı : Azerbaycan Kars Başkonsolosu Hasan Sultanoğlu ZEYNALOV

KARANFİL ŞEHİT KANI
AĞLA KARANFİL AĞLA
AĞLAT İNLET MEYDANI
AĞLA KARANFİL

CAVANLARA KIYDILAR
TANKLAR ALTA KOYDULAR
KANIM İÇİP DOYDULAR
AĞLA KARANFİL AĞLA

HER ŞEHİDE BİR DÜZÜM
ABŞERON KAN DENİZİM
SEN MENİM AĞLAR GÖZÜM
AĞLA KARANFİL

UZAK MENZİL, ACI YOL
YOLDU YOL, ELACI YOL
ŞEHİTLERE BACI OL
AĞLA KARANFİL AĞLA

AĞLA YÜREK BOŞALSIN
SESİN GÖĞE BAŞ ALSIN
AĞLA DAĞLAR YUMŞALSIN
AĞLA KARANFİL

BU GÜNAHSIZ KANLARA
BU DİDİLMİŞ CANLARA
BU CANSIZ CAVANLARA
AĞLA KARANFİL AĞLA

Rusların 19 ocak'ı 20 ocak'a bağlayan gece Azerbaycan'ı işgali üzerine, İran Azerbaycan'ından Şair Mehmet Aslan'ın yazdığı şiirdir.

1 Abbasov Sabir Rzagulu oglu (1965)
2 Abbasova Farida Nariman gizi (1952)
3 Abdullayev Eyyub Mahmud oglu (1967)
4 Abdullayev Tariyel Hajibala oglu (1965)
5 Abdullayev Zahid Abdulla oglu (1959)
6 Abduyev Tariyel Orij oglu (1949)
7 Abilhassanov Ilgar Yusif oglu (1967)
8 Abulfat Mirjamal Mirsaleh oglu (1958)
9 Agahusseynov Agahassan Yarig oglu (1957)
10 Agahusseynov Nuraddin Aslan oglu (1951)
11 Agaverdiyev Aslan Alikram oglu
12 Ahmadov Ilgar Humbat oglu (1965)
13 Alekberov Azer Nasib oglu
14 Aleskerov Zaur Rasim oglu (1969)
15 Alimov Ramis Kharis oglu
16 Aliyev Bayram Madat oglu (1950)
17 Aliyev Khalgan Yusif oglu (1969)
18 Aliyev Namig Kamil oglu
19 Aliyev Rustem Shahveled oglu
20 Aliyev Zabulla Kheyrulla oglu (1946)
21 Aliyev Zahid Bayram oglu
22 Alizade Faig
23 Allahverdiyev Ilham Ajdar oglu
24 Allahverdiyev Ruslan Kamal oglu (1967)
25 Allahverdiyeva Fariza Choban gizi
26 Almammadov Teymur Yahya oglu (1972)
27 Asadullayev Asif Kamal oglu (1954)
28 Asgarov Novruz Faig oglu (1968)
29 Ashrafov Rahman Ismikhan oglu (1955)
30 Atakishiyev Behruz Tofig (1961)
31 Atakishiyev Shakir Khandash oglu
32 Azizov Habil Kommunar oglu (1968)
33 Babayev Fuad Yaver oglu (1967)
34 Babayev Rahim Vagif oglu
35 Babayeva Surayya Latif gizi (1913)
36 Badalov Rovshan Seyfulla oglu (1965)
37 Baghirov Baloglan Habib oglu
38 Bagihrov Telman Malik oglu (1960)
39 Bakhshaliyev Elchin Mirza oglu (1965)
40 Bakhshiyev Salman Babakhan oglu (1949)
41 Balahusseyn Mirgazab oglu (1929)
42 Bayramov Sahil Isabala oglu
43 Besantina Vera Lvovna (1973)
44 Bogdanov Valeriy Zakir oglu (1958)
45 Bunyadzade Ulvi Yusif oglu (1969)
46 Eminov Vafadar Osman oglu (1966)
47 Ganiyev Mirza Rzabala oglu (1958)
48 Garayev Ilgar Ali (1959)
49 Gasimov Abbas Mammad oglu (1966)
50 Gasimov Yusif Ibrahim oglu (1948)
51 Gayibov Alasgar Yusif oglu
52 Geybullayev Elchin Suyeddin oglu (1968)
53 Gojamanov Aliyusif Bilal oglu
54 Guliyev Sakhavet Balay oglu (1940)
55 Gurabov Tenghiz Mammad oglu (1965)
56 Hajiyev Mubariz Mahammad oglu (1952)
57 Hamidov Izzet Atakishi oglu (1930)
58 Hashimov Israfil Agababa oglu
59 Hassanov Ali Khudaverdi oglu
60 Hassanov Mehman Ibrahim (1964)
61 Hassanov Muzaffar Gazanfar oglu (1939)
62 Hassanov Sahib Nasib oglu (1949)
63 Husseynov Alimardan Abil oglu (1962)
64 Husseynov Nariman Veli oglu (1975)
65 Husseynov Raghib Mammad oglu
66 Ibrahimov Ibrahim Ismayil oglu (1928)
67 Ibrahimov Ilgar Rashid oglu (1976)
68 Ibrahimov Shohrat Sohrab oglu (1965)
69 Imanov Elchin Beydulla oglu (1967)
70 Isayev Mushfig Aga Ali oglu (1968)
71 Isayev Fehreddin Khudu ogu(1966)
72 Isayev Rauf Sultanmejid oglu
73 Ismayilov Javad Yunis oglu
74 Ismayilov Mammadali Novruz oglu (1946)
75 Ismayilov Rashid Islam oglu
76 Ismayilov Tofig Babakhan oglu (1956)
77 Ismayilov Yusif Talat oglu (1958)
78 Israilov Aganazar Araz oglu (1960)
79 Jafarov Abulfaz Boyukaga oglu (1964)
80 Javanshirov Ilkin Zulgadar oglu (1933)
81 Kazimov Aflatun Hashim oglu (1958)
82 Kerimov Alexander Ramazan oglu (1970)
83 Kerimov Ilgar Isa oglu (1962)
84 Kerimov Ogtay Eyvaz oglu (1964)
85 Kerimov Sehran Agakerim oglu (1961)
86 Khanmammadov Jabrayil Husseynkhan oglu (1939)
87 Khanmedov Baba Mahammad oglu (1939)
88 Kharitonov Vladimir Alexandrovich (1949)
89 Mammadov Eldar Zeynal oglu
90 Mammadov Ibrahim Behbud oglu (1961)
91 Mammadov Ilham Islam oglu (1951)
92 Mammadov Mammad Yarmammad oglu (1959)
93 Mammadov Mehman Agasef oglu (1957)
94 Mammadov Mirkamal Seyidgurban oglu (1955)
95 Mammadov Mobil Bashir oglu (1937)
96 Mammadov Rahim Veliaga oglu (1969)
97 Mammadov Sakhavet Heydar oglu
98 Mammadov Shahin Zahid oglu (1972)
99 Mammadov Vagif Mammad oglu (1960)
100 Mammadov Vidadi Uzeyir oglu (1949)
101 Mammadova Larisa Farman gizi (1976)
102 Mammadova Svetlana (1939)
103 Markhevka Alexander
104 Meyerovich Yan (1955)
105 Mirzayev Azad Aliheyder oglu (1961)
106 Mirzayev Elchin Husseyngulu oglu (1961)
107 Mirzayev Vagif Samed oglu (1959)
108 Movludov Fuad Farhad oglu (1968)
109 Mukhtarov Rasim Mustafa oglu
110 Muradov Mehman Asad oglu (1961)
111 Mursagulov Ismayil Hassan oglu (1939)
112 Mustafayev Mahir Vagif oglu (1968)
113 Nasibov Allahyar Iskandar oglu
114 Nassirov Yanvar Shirali oglu (1957)
115 Nikolayenko Alla Alexeyevna (1972)
116 Nishenko Andrey Alexeyevich (1972)
117 Orujov Shemseddin Abilhassan oglu
118 Poladi Saleh Aligulu oglu (1968)
119 Rahmanov Islam Ogtay oglu (1968)
120 Rustamov Rovshan Mammad oglu
121 Rzayev Azad Allahverdi oglu
122 Sadigov Yusif Allahverdi oglu (1964)
123 Safarov Bafadar Agamirza oglu (1923)
124 Salahov Sharafeddin Muzaffar oglu (1963)
125 Semyonov Alexander Vladimirovich (1947)
126 Sharifov Mourvet Rehim oglu (1932)
127 Suleymanov Ali Yusif oglu (1956)
128 Tokarev Vladimir Ivanovich (1953)
129 Tuktamishev Fergat Sharifulla oglu (1958)
130 Yagubov Nusret Ismayil oglu (1958)
131 Yefimov Boris Vasilyevich (1945)
132 Yusupov Oleg Kerim oglu
133 Zulalov Isbandiyar Adil oglu (1963)

*Bu liste tam değildir, çünkü 19-20, 1990 tarihinde hayatını kaybeden kardeşlerimizin bir çoğunun cansız bedenleri tanınmaz halde olduğu için kimlik tesbiti yapılamayanlar oldu.